Prof. dr hab. Janusz Nowicki (1937-2013)
Janusz Nowicki urodził się 3 lutego 1937 r. w rodzinie nauczycielskiej na Kresach Wschodnich (Zasule, powiat Stołpce). W 1945 r. w ramach powojennej repatriacji wraz z rodziną przyjechał do wsi Leszno w ówczesnym województwie łódzkim. Szkołę podstawową ukończył w 1950 r. w Grabowie k/Łęczycy, średnią (Liceum Ogólnokształcące) – w 1954 r. w Łęczycy. W latach 1954–1960 był studentem Wydziału Rolnego Wyższej Szkoły Rolniczej w Olsztynie.
W roku 1958 uzyskał dyplom inżyniera rolnictwa, a w 1960 r. – magistra.
Od 1 kwietnia 1960 r. był pracownikiem uczelni olsztyńskiej, w której przeszedł wszystkie etapy rozwoju naukowego. Stopień doktora nauk rolniczych uzyskał w roku 1969, doktora habilitowanego – w 1982, zaś tytuł profesora – w 1992. Od 2002 roku był członkiem korespondentem Polskiej Akademii Nauk.
Prof. dr hab. Janusz Nowicki był wybitną postacią w dziedzinie nauk rolniczych. Należał do ścisłej czołówki polskich specjalistów w zakresie uprawy roli i roślin, tkwiąc w centrum problematyki tego obszaru nauki. Jego zainteresowania badawcze skupiały się głównie wokół teorii i techniki uprawy roli, zmianowania i płodozmianu oraz szeroko rozumianej gospodarki przestrzennej. Dowodzą tego liczne eksperymenty przeprowadzone w różnych warunkach siedliskowych (na glebach lekkich, średnich i ciężkich) regionu północno-wschodniej Polski oraz opublikowane prace. W opracowaniach z zakresu uprawy roli starał się zawsze poszukiwać nowoczesnych rozwiązań technologicznych i łączyć je, bądź konfrontować z tradycyjną uprawą płużną. Szczególne zasługi Profesora należy odnotować w zakresie tematyki płodozmianowej. Z jego inicjatywy powstały opracowania zrywające z dotychczasowym, zachowawczym traktowaniem zasad konstrukcji zmianowań i wskazujące, iż prawie w każdych warunkach przyrodniczych możliwe jest łączenie kilku, niekiedy sprzecznych celów; chodzi o zapewnienie równowagi w środowisku i jednocześnie wysokiej produkcji ziemiopłodów, ukierunkowanej na uzyskanie niezbędnych korzyści ekonomicznych.
Profesor Janusz Nowicki był tytanem pracy metodyczno-doświadczalnej, o czym świadczą następujące fakty. Jego udziałem było kierownictwo i wiodące uczestnictwo w realizacji 8 programów badawczych (rządowych, jednostkowych, resortowych, regionalnych itp.) funkcjonujących w Polsce do czasu powołania Komitetu Badań Naukowych oraz realizacja 8 projektów badawczych (grantów) KBN (w tym kierownictwo 2 autorskich, 2 promotorskich i 1 zamawianego, w pozostałych 3 – jako główny wykonawca). Jako kierownik Katedry firmował ponadto kilka tematów badawczych finansowanych ze środków statutowych na działalność naukową.
W pracy naukowej Profesora Janusza Nowickiego na szczególne podkreślenie zasługuje wielorakość źródeł, z jakich pochodzą uzyskane, opracowane, a następnie ogłaszane wyniki. Są to m.in. różnego rodzaju wieloletnie, ścisłe, statyczne eksperymenty (polowe, fitometryczne, wazonowe i laboratoryjne) jak równiej doświadczenia łanowe, półprodukcyjne czy produkcyjne oraz marszrutowe prace terenowe. Obejmowały one szeroki wachlarz warunków siedliskowych (glebowych, geomorfologicznych, wodnych i innych), charakterystycznych dla kilku części (regionów) północno-wschodniej Polski (Warmia, Mazury, Żuławy Wiślane itd.), z uwzględnieniem różnych form wykorzystania ziemi rolniczej,c tj. pól uprawnych i użytków zielonych oraz gruntów odłogowanych.
Dorobek publikacyjny Profesora wskazuje na ogromną różnorodność form oraz dróg docierania do adresata lub odbiorcy zebranych rezultatów, wypracowanych idei i poglądów; począwszy od publikowanych rozpraw, monografii, artykułów itp., skierowanych do krajowych i zagranicznych środowisk naukowych, poprzez wszelkiego rodzaju raporty, ekspertyzy i instrukcje wdrożeniowe, przygotowane na potrzeby jednostek badawczych, gospodarczych i administracyjnych, a skończywszy na bezpośrednim przekazywaniu popularnych zaleceń dla praktyki.
Rezultaty trudu naukowego, zawarte w licznych opracowaniach o charakterze naukowym i aplikacyjnym, wskazują na nowatorskie podejście badawcze, poszukiwanie niekonwencjonalnych rozwiązań połączone z wyjątkową skrupulatnością w zakresie doboru materiałów źródłowych, słowem śmiałość w dziedzinie metodyki, a przy tym ostrożność w zakresie wnioskowania. Prace Profesora stały się już trwałym dorobkiem nauki polskiej w tej dziedzinie i przez długie lata wytyczać będą kierunki dalszych poszukiwań.
Profesor czynnie uczestniczył w życiu organizacyjnym środowiska naukowego w Polsce. Był członkiem korespondentem Polskiej Akademii Nauk. Przez cztery kadencje znajdował się w gronie członków Komitetu Uprawy Roślin PAN, pełniąc przez jedną kadencję funkcję Przewodniczącego Komitetu. Zasiadał również w Prezydium Zarządu Krajowego Polskiego Towarzystwa Agronomicznego. Wielokrotnie był proszony do udziału w Radach Naukowych m.in. Instytutu Melioracji i Użytków Zielonych oddział w Elblągu, Instytutu Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach, Instytutu Agrofizyki im. B. Dobrzańskiego w Lublinie, Zakładu Badań Środowiska Rolniczego i Leśnego w Poznaniu i wielu innych.
Jako przedstawiciel środowiska naukowego Olsztyńskiej Alma Mater brał czynny udział w kilkudziesięciu krajowych i międzynarodowych konferencjach naukowych, w tym w 10-ciu z referatami zamawianymi, zawsze wzbudzającymi wielkie zainteresowanie słuchaczy. Odbył szereg staży i misji naukowych (Uniwersytet im. Łomonosowa w Moskwie, Uniwersytet Rolniczy w Gödele, Uniwersytet Rolniczo-Leśny im. G. Mendla w Brnie). Wyjeżdżał ponadto wielokrotnie za granicę do różnych ośrodków naukowych (Rosja, Litwa, Ukraina, Słowacja, Czechy, Niemcy).
Sprawdził się również jako organizator życia naukowego i propagator osiągnięć naukowych. Profesor przewodniczył 7 oraz uczestniczył w pracach 22 komitetów organizacyjnych przygotowujących kongresy, konferencje i zjazdy naukowe.
Prof. dr hab. Janusz Nowicki był wspaniałym dydaktykiem i pedagogiem, wychowawcą wielu pokoleń młodzieży akademickiej, animatorem kultury studenckiej. Pełnił liczne funkcje organizacyjne, z których najważniejsze to stanowisko prorektora ds. studiów i studentów olsztyńskiej Akademii Rolniczo-Technicznej, prodziekana w tym samym zakresie na Wydziale Rolniczym, wreszcie kierownika katedr: Uprawy Roli i Użytków Zielonych (w latach 1988-1995) oraz Uprawy Roli i Roślin, przemianowanej później na Systemów Rolniczych (w latach 1995-2007). Pełniąc te funkcje zaskarbił sobie poważanie i szacunek młodzieży oraz wielkie uznanie u podwładnych. Jako ceniony dydaktyk nie szczędził wysiłków prowadząc wykłady, ćwiczenia i seminaria, a także promując blisko 100 prac magisterskich i inżynierskich.
Po przejściu na emeryturę w 2007 r. nie zerwał kontaktu z miejscem dotychczasowej pracy, lecz nadal służył radą i pomocą swoim najbliższym współpracownikom z katedry, żywo interesując się ich życiem zawodowym i rodzinnym; wspólnie radował się z ich sukcesów i pocieszał po niepowodzeniach.
Profesor Janusz Nowicki był szczególnie wyczulony na potrzebę rozwoju kadry. Aktywność, pomysłowość i determinacja umożliwiły Mu stworzenie własnej – olsztyńskiej szkoły naukowej. Korzystając ze wsparcia merytorycznego i wielkiej życzliwości pod Jego kierunkiem 6 osób pomyślnie zakończyło przewody doktorskie, sprawował także opiekę naukową nad 10 ukończonymi habilitacjami, a 7 Jego podopiecznych już uzyskało zaszczytny tytuł profesora. Kontynuują oni zaszczepione przez Niego idee nowoczesnej agronomii i ekologii.
Prof. dr hab. Janusz Nowicki to wielokrotny laureat nagród ministerialnych oraz Rektora Wyższej Szkoły Rolniczej, Akademii Rolniczo-Technicznej i Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego. Odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Srebrnym i Złotym Krzyżem Zasługi, Medalem Komisji Edukacji Narodowej, Złotym Laurem Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego. Profesor szczególnie cenił sobie nagrodę zespołową Io Ministra Budownictwa, Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej otrzymaną za plan regionalny rozwoju i modernizacji Żuław oraz Nagrodę Zespołową Io Ministra Edukacji Narodowej otrzymaną wraz z grupą współpracowników z ówczesnego Wydziału Rolniczego Akademii Rolniczo-Technicznej za cykl publikacji, będących ukoronowaniem programu badawczego „Doskonalenie technologii i organizacji produkcji na Żuławach”.
Bogaty dorobek badawczy, umiejętność współpracy w zespole, ogromne zaangażowanie w pracę naukową i dydaktyczną, kreatywna postawa twórcza i spojrzenie na naukę rolniczą i rolnictwo w szerokiej perspektywie, połączone z przenikliwością, pozwalającą na wytyczanie nowych trendów, oto przymioty, jakimi niewątpliwie charakteryzowała się sylwetka prof. dr hab. J. Nowickiego. Jego prace stały się już dziś trwałym dorobkiem nauki polskiej w tej dziedzinie i przez długie lata wytyczać będą kierunki dalszych poszukiwań badawczych.
Prof. dr hab. Janusz Nowicki – utalentowany naukowiec, dociekliwy badacz, ceniony i szanowany przez studentów nauczyciel akademicki, a przede wszystkim wspaniały, wyjątkowy Człowiek, Człowiek pełen rozwagi, serdeczności, ciepła i niespotykanej życzliwości, po długiej i ciężkiej chorobie odszedł od nas na zawsze 27 września 2013 r., w wieku 76 lat. Zmarł przedwcześnie; miał jeszcze wiele pomysłów na życie i na spędzanie wolnego czasu, miał wiele planów i koncepcji badawczych, o czym – mimo ciężkiej choroby – chętnie rozmawiał, miał niedokończone opracowania i książki naukowe.
Akademicka ceremonia pogrzebowa Profesora Janusza Nowickiego odbyła się 4 października 2013 r. w murach Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie w sali im. Z. Moczarskiego. Uroczyste pożegnanie rozpoczęło się od wprowadzenia sztandaru i wystawienia warty przez Akademickie Koło Łowieckie „Darz Bór”, którego Profesor był członkiem do ostatnich dni życia. W dalszej kolejności warty wystawili pracownicy Katedry Systemów Rolniczych, studenci z Zespołu Pieśni i Tańca Kortowo, Rada Wydziału Kształtowania Środowiska i Rolnictwa oraz Rektor i Senat Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie. Jako pierwszy zabrał głos Kierownik Katedry Systemów Rolniczych prof. dr. hab. Marek Marks, charakteryzując sylwetkę i dokonania Profesora. W imieniu Wydziału Kształtowania Środowiska i Rolnictwa wystąpił Dziekan – prof. dr hab. Krzysztof Młynarczyk, a w imieniu Polskiej Akademii Nauk, jej Wiceprezes – prof. dr. hab. Adam Zięcik. Reprezentując Komitet Uprawy Roślin Polskiej Akademii Nauk oraz pracowników katedr jednoimiennych uczelni rolniczych głos zabrał prof. dr hab. Franciszek Rudnicki. Uroczystości zakończyło wystąpienie Rektora – prof. dr. hab. Ryszarda Góreckiego, który pożegnał prof. dr hab. Janusza Nowickiego w imieniu Senatu i całej społeczności akademickiej. We wszystkich wystąpieniach w atmosferze głębokiej zadumy przypominano sylwetkę tego wybitnego Uczonego, Nauczyciela Akademickiego, a przede wszystkim niezawodnego Przyjaciela i Kolegę wyrażając przy tym smutek i żal z powodu Jego przedwczesnej śmierci.
Po szczególnie podniosłym i uroczystym pożegnaniu akademickim oraz mszy żałobnej, odprawionej w Kortowie, w kościele pod wezwaniem św. Franciszka z Asyżu z udziałem Rodziny i Przyjaciół oraz tłumnie zgromadzonej społeczności akademickiej, trumna z ciałem Profesora została przewieziona na Cmentarz Komunalny przy ulicy Poprzecznej w Olsztynie. Tam, przy hejnale rogów myśliwskich, posypana świerkowymi gałązkami, została złożona w grobie rodzinnym.
Żegnaj Profesorze, lecz na zawsze pozostaniesz w naszych sercach i naszej pamięci. Dotkliwie brakuje nam i będzie brakowało Twoich rad, życzliwości, zaangażowania, naukowego krytycyzmu oraz rozległej wiedzy, którą poświęcałeś nauce, kształceniu młodzieży i polskiemu rolnictwu.
POST FACTUM
Non omnis moriar – Profesorze! Non omnis moriar – ta sentencja sprawdziła się szczególnie w Twoim przypadku. Rzeczywiście, nie wszystek umarłeś. Pozostało po Tobie ponad 150 oryginalnych prac naukowych, skrypty, monografie i książki. Ale najważniejsze pozostaliśmy – my, Twoi wychowankowie. Jako Twój student, uczeń i przez blisko 30 lat najbliższy współpracownik zaświadczam, że odszedł od nas Człowiek renesansu, humanista, pasjonat przyrody, zapalony myśliwy, Człowiek wielkiej kultury osobistej, o wysublimowanym poczuciu humoru, Człowiek serdeczny skromny uczynny, pracowity, niezwykle oddany sprawom społeczności akademickiej.
W długich rozmowach i dyskusjach udzielał mi rad i przestrzegał przed błędami, jakie mogę popełnić obejmując po Nim stanowisko Kierownika Katedry Systemów Rolniczych,(aktualnie Agroekosystemów) i zespół ludzi, którymi On kierował przez blisko 20 lat. Z perspektywy czasu mogę tylko potwierdzić, że był znakomitym obserwatorem funkcjonowania życia akademickiego, a Jego uwagi i przepowiednie odnośnie działalności Katedry i Wydziału po kilku latach dokładnie sprawdziły się w rzeczywistości.
Odnosząc się do postaci Profesora jako naukowca, wychowawcy, nauczyciela, kolegi i przyjaciela należy wyrazić Mu głęboki szacunek i podziękować za to, co zrobił dla dobra nauki i praktyki rolniczej, dla Olsztyńskiej Uczelni, dla podwładnych i współpracowników z Katedry. Dziękujemy Panie Profesorze za wszystko.
Opracował: prof. dr hab. Marek Marks